رویکردهای محتوایی در روش شناسی مطالعات طرح های شهری در ایران

وضعیت فضایی-کالبدی شهرهای کشور ایران به واسطه ی بارگذاری های بدون برنامه در زمینه های جمعیت و فعالیت دچار مشکلاتی است که مقدمه ی بهبود آن انجام مطالعات و تهیه طرح های توسعه شهری است. برای این منظور بررسی «چارچوب نظری و محتوایی» طرح های شهری در ایران که وسیله ی قانونی و اجرایی تعادل بخشی و توسعه فضاهای شهری است، ضروری است. هدف کلان این مطالعه، بررسی و تحلیل چارچوب نظری و محتوایی و انتخاب بهترین روش در تهیه طرح های توسعه شهری در ایران به منظور مدیریت و زندگی مطلوب شهری است. این رساله با بهره گیری از روش کیفی و شیوه ی تحلیل محتوا نشان می دهد طرح های توسعه شهری در ایران براساس روش شناسی پوزیتیویستی(اثبات گرایی)تهیه می شوند. الگوی سنتی تهیه طرح در این روش شناسی، الگوی جامع-تفصیلی است. این الگو یک مدل خطی است که از شناخت شروع شده و بعد از انجام استنتاج به ارائه طرح ختم می شود. در این الگو، وضعیت کالبدی و کاربری زمین در شهرها در قالب نقشه هایی به صورت کامل و قطعی تصویر و پیشنهاد می شود. طرح های تهیه شده با این روش عمدتاً تحقق نیافته و لذا در این خصوص باید مطالعات لازم انجام تا ضمن شناخت آسیب های این روش شناسی، تغییرات لازم برای رفع آسیب ها و افزایش تحقق پذیری طرح های توسعه شهری ایجاد شود. طرح های شهری در ایران موفق نبوده که علت عمده ی آن بی توجهی به واقعیت های شهرها و عدم توجه کافی به توان اجرایی شهرداری و دیگر نهادهای دولتی، عدم توجه به مشارکت های مردمی و تحمیل پروژه ها و وظایفی خارج از توان آن ها است. این نحوه ی برنامه ریزی شهروندان و مدیریت شهری را با مشکلات زیادی مواجه نموده است. در این رساله ضمن بررسی روش شناسی تهیه طرح های توسعه شهری، روش مشخص در تهیه این طرح ها به منظور افزایش تحقق پذیری و کاهش مشکلات مردم و مدیریت شهری بیان شده است که تلفیقی از رویکردهای شناخته شده و پیشنهادی و مبتنی بر طراحی دقیق شبکه معابر شهری، جانمایی قطعی کاربری ها ی فضای سبز و آموزشی با عملکرد محله ای؛ پهنه بندی سایر کاربری ها به ویژه با عملکرد فرامحله ای، و تهیه طرح های موضعی و موضوعی به ترتیب برای بافت های ویژه و موضوعات خاص و یا نیازمند جامع نگری است. علاوه بر تغییر در روش شناسی طرح های توسعه شهری لازم است اقدامات دیگری به شرح زیر در روند کلی برنامه ریزی شهری و تهیه طرح ها در کشور صورت پذیرد: 1. تهیه قانون جامع شهرسازی در راستای پرداختن شورای عالی شهرسازی و معماری کشور به طرح های ملی و منطقه ای و واگذاری کلیه مراحل تهیه، بررسی و تصویب طرح های محلی به نهادهای محلی و استانی در راستای تحقق مدیریت واحد شهری و افزایش مشارکت های محلی و مردمی. 2. تهیه قانون جامع زمین در راستای حل تعارضات منافع عمومی و حقوق اختصاصی و تحقق طرح های توسعه شهری.